นิลพัท

       เป็นบุตรของ พระกาล และเป็นบุตรบุญธรรมของ ท้าวมหาชมพูเจ้า ผู้ครองเมืองชมพู

     นิลพัทเป็นพญาวานรที่มีฤทธิ์แกร่งกล้ามาก ไม่ยอมไหว้ใครเว้นไว้แต่ พระอิศวร และ พระนารายณ์ เท่านั้น ครั้นเมื่อ หนุมาน ได้สะกดจับท้าวมหาชมพู (ผู้เป็นพันธมิตรของเมืองขีดขิน) มาเฝ้า พระราม นั้น นิลพัทได้ตามมาและแปลงเป็นแมลงวันจะเข้าช่วยแก้ท้าวมหาชมพู จนเมื่อรู้ว่าพระรามเป็นพระนารายณ์จึงยอมสวามิภักดิ์ แต่ก็มีความผูกใจเจ็บหนุมานมาตลอดเวลา จนครั้งที่พระรามให้พลลิงจองถนนข้ามไปกรุงลงกา หนุมานกับนิลพัทได้เกิดการวิวาท แต่ไม่มีใครแพ้ใครชนะ พระรามโกรธมากสั่งภาคทัณฑ์โดยให้หนุมานเป็นผู้จองถนนให้สำเร็จ ส่วนนิลพัทให้ไปครองเมืองขีดขินมีหน้าที่ส่งเสบียงอาหารจนเมื่อเกิดศึกลงกาครั้งที่สอง นิลพัทอาสาเป็นทัพหน้าให้แก่ พระพรต และ พระสัตรุด ได้แสดงความสามารถโดยทอดตัวเป็นสะพานให้กองทัพข้ามไปตีเมืองลงกา และได้ฆ่า นนทสูร กับ นนทการ ด้วยนิลพัทร่วมกับ อสุรผัด ฆ่า มารกระบิล ตาย และได้ทำลายพิธีชุบกระบองของ ท้าวไวยตาล โดยฆ่าท้าวไวยตาลได้สำเร็จเมื่อเสร็จศึกแล้ว นิลพัทได้รับการแต่งตั้งเป็น พระยาอภัยพัทวงศ์ ตำแหน่งอุปราชเมืองชมพู